Bahasa Bugis


Bahasa Bugis, adalah suatu bahasa yang dituturkan oleh masyarakat di sulawesi selatan, yaitu suku Bugis. bahasa Bugis ini masih berkerabat bahasa dengan bahasa Makasar dan bahasa Toraja.

Bilangan
.  nolo                                                  nol                                        0
.  seddi                                                satu                                       1
.  duwa                                                dua                                       2
.  tellu                                                  tiga                                       3
.  eppa                                                  empat                                   4
.  lima                                                  lima                                      5
.  enneng                                              enam                                     6
.  pitu                                                   tujuh                                     7
.  aruwa                                               delapan                                 8
.  asera                                                 sembilan                               9
.  seppulo                                             sepuluh                                 10
. 
.  seppulo seddi                                   sebelas                                  11
.  seppulo duwa                                   dua belas                              12
.  seppulo tellu                                     tiga belas                              13
.  seppulo eppa                                    empat belas                          14
.  seppulo lima                                     lima belas                             15
.  seppulo enneng                                enam belas                            16
.  seppulo pitu                                      tujuh belas                            17
.  seppulo aruwa                                  delapan belas                        18
.  seppulo asera                                    sembilan belas                      19
.  duwappulo                                       dua puluh                             20
.                                                                                                       
.  duwappulo seddi                             dua puluh satu                      21
.  duwappulo duwa                             dua puluh dua                      22
.  duwappulo tellu                               dua puluh tiga                      23
.                                                                                                       
.  tellupulo                                           tiga puluh                             30
.  tellupulo seddi                                 tiga pulu satu                        31
.  tellupolu duwa                                 tiga puluh dua                      32
.                                                                                                       
.  patappulo                                         empat puluh                         40
.  limappulo                                         lima puluh                            50
.  ennengpulona                                   enam puluh                           60
.  pituppulo                                          tujuh puluh                           70
.  aruwapulona                                     delapan puluh                       80
.  aserapulona                                      sembilan puluh                     90
.  siratu                                                seratus                                  100


Hari dan Waktu
.  sining / asining                                 senin
.  selasa                                                selasa
.  araba                                                 rabu
.  kamisi                                               kamis
.  juma`                                                jum`at
.  sattu                                                 sabtu
.  aha`                                                  minggu
.                                                          
.  ele`                                                   pagi
.  tengasso                                           tengah hari
.  areweng / labu kesso                        sore
.  tengnga benni                                   tengah malam
.  esso                                                  siang hari
.  wenni                                               malam hari
.  esso wnni                                         siang malam
.  esso-esso                                          setiap hari
.  wenni-wenni                                    setiap malam
.  ele kele`                                            setiap pagi

Bulan
.  naagai                                               uleng seddi                           januari    1
.  palagunai                                          uleng duwa                          februari   2
.  bisaakai                                            uleng tellu                            maret      3
.  jettoi                                                 uleng eppa                            april        4
.  sarawanai                                         uleng lima                             mei         5
.  pe'darawanai                                    uleng enneng                        juni         6
.  sujiwi                                                uleng pitu                             juli          7
.  pacciekai                                          uleng aruwa                          agustus   8
.  pociyai                                              uleng asera                           september           9
.  mangasierai                                      uleng seppulo                       oktober   10
.  mangase'tiwi                                    uleng seppulo seddi             november           11
.  mangalompai                                    uleng seppulo duwa             desember            12

Jam
.  tette seddi                                        jam satu                                1
.  tette duwa                                        jam dua                                2
.  tette tellu                                          jam tiga                                3
.  tette eppa                                         jam empat                             4
.  tette lima                                          jam lima                                5
.  tette enneng                                     jam enam                              6
.  tette pitu                                           jam tujuh                              7
.  tette aruwa                                       jam delapan                          8
.  tette asera                                         jam sembilan                        9
.  tette seppulo                                     jam sepuluh                          10
.  tette seppulo seddi                           jam sebelas                           11
.  tette seppulo dua                              jam dua belas                       12
.                                                                                                       
.  siteng`nga siddi                                setengah satu                        12.30
.  siteng`nga duwa                               setengah dua                        01.30

Arah
.  timur                                                 a`laut                                    timoreng
.  selatan                                              ma`noreng                            lautang
.  barat                                                 o`rei                                      wattang
.  utara                                                 ma`nyiang                            rijang
.                                                                                                       
.  atas                                                                                                ya`se
.  bawah                                                                                            ya`wa
.  samping                                                                                         ben`reng
.  belakang                                                                                        monri
.  depan                                                                                            yolo
.  sudut                                                                                             sun (sunna)

Sebutan Keluarga
.  sijing / sumpulolo                             keluarga
.  nene                                                  kakek / nenek
.  nene uttu'                                         buyut
.  ambo                                                bapak / ayah
.  indo                                                  ibu
.  wija                                                  anak
.  ana bunge                                         sulung
.  paccucu`wang                                  bungsu
.  sule`ssureng                                      saudara
.  pada`roane                                       saudara laki-laki
.  pada`kunrai                                      saudara perempuan
.  anri                                                   adik
.  deang                                               kakak
.  be`ne                                                istri
.  la`kka`i                                             suami
.  se`laleng                                           biras (ipar sama ipar)
.  ipa`                                                   ipar
.  metua                                               mertua
.  mengi`ttung                                      menantu
.  bai`seng                                            besan (orang tua sama orang tua)
.  sappo si`seng                                    sepupu sekali
.  sappo ke`duwa                                 sepupu dua kali
.  sappo ke`tellu                                   sepupu tiga kali
.  a`mure                                              paman / om
.  nu`re                                                 kemanakan
.  appo                                                 cucu
.  appo uttu                                          cicit
.  appo sarompeang                             cucunya cucu
.  purambo                                           bapak tiri
.  purindo                                             ibu tiri
.  purowana                                         anak tiri
.  sulessureng kaporo                           saudara tiri
.  becce / asse                                       nama bayi perempuan yang baru lahir
.  baco / aso                                         nama bayi laki-laki yang baru lahir

Warna
.  cella / eja                                          merah
.  cella pili                                            merah cerah
.  kudara                                              hijau
.  on`nyi / ridi                                      kuning
.  pute                                                  putih
.  bakko                                               merah jambu / pink
.  kamummu                                        ungu
.  gawu / kondo                                   biru
.  sikola`                                               coklat
.  bolong / lotong                                 hitam
.  mabolong cenning                            hitam manis
.  bolong keppu                                   hitam pekat
.  kelleng                                              hitam kecoklatan
.  awu-awu                                          abu-abu
.  jingga                                               jingga (orange)




Berdasarkan abjad

A
-  aceace                                               lamtoro
.  addeng                                             tangga
.  aga                                                    apa
.  aga iyyatu                                         apakah itu
.  agaje’                                                apa sih
.  agaro                                                apa itu
.  agasi                                                 apalagi
.  agatu                                                ada apa
.  aja’                                                   jangan
.  aje                                                     kaki
.  aju annasuangeng                             kayu bakar
. akka                                                  kadas 
 .  akka                                               angkat
.  akkalarapangeng                              perumpamaan
.  akkatareng                                        mal
.  akkatta                                             maksud, rencana
.  akkibbuarengnga’                             buatkan saya
.  akkinakkonroang                              tempat tinggal
.  akkinanreang                                    tempat mencari makan
.  akkonyoang                                      kobokan
.  ale’                                                   hutan
.  aleku                                                 diri saya
.  alena                                                 dia sendiri
.  allamperenna                                    kelanjutannya
.  allong                                               leher
.  alu                                                    alu
.  ambo’                                               bapak
.  ampai                                                makanya
.  ampelo                                              ulat daun bakal kepompong
.  amputu                                             tumit
.  ana’                                                  anak
.  ana’boroane                                      saudara laki-laki
.  anaddara                                          gadis
.  anakkaddeng                                    anak tangga
.  anakkalima                                       jari kelingking
.  ancajiangekku                                  kelahiranku
.  ancajiangenna                                   kelahirannya
.  anging                                              angin
.  angkanguluang                                 bantal
.  anre                                                  makanan
.  anri                                                   adik
.  arang                                                tahi lalat
.  ariwi                                                 pinggul
.  arung                                                bangsawan
.  aruwa                                               delapan
.  ase                                                    padi
.  aseng                                                nama
.  assikolang                                         sekolahan
.  asu                                                    anjing
.  awo                                                  bambu
.  awu                                                  abu
.  awuawu                                            warna abu-abu

B
.  bajoajo                                              bayangan
.  balawo                                              tikus
.  bale                                                   ikan
.  balesse                                              karung
.  bangkung                                         parang
.  banta’                                               goblok
.  bawi                                                 babi
.  bebe’                                                bisu
.  beleng                                               idiot
.  bembe’                                             kambing
.  bengngo                                           dungu
.  berebere                                            semut
.  bici’                                                  bisik
.  bittara                                               langit
.  boccili’                                             kadal
.  bojo                                                  keong
.  bola                                                  rumah
.  bola doko                                         rumah sakit
.  boliboli                                             botol
.  bori                                                   pantat
.  bosi                                                   hujan
.  buaja                                                 buaya
.  bung                                                 sumur

C
.  cakkindi’kindi’                                 genit
.  cambang                                           cambang
.  camming                                           cermin
.  campa’                                              tepuk
.  canecci’                                            gerimis
.  canring                                             pacar
.  cante’                                               gelas minum
.  canteng                                             gelas minum
.  cappu                                                habis
.  capu                                                  belai
.  carangi                                              ranting bambu
.  caredde’                                           hemat
.  care-care                                           pakaian
.  carobeang                                         lengah
.  cedde’                                              sedikit
.  cedde’i                                             hampir
.  ceppii                                                kumis
.  cicca’                                                cicak
.  cilla’                                                 cela’
.  cobanna                                            seandainya
.  cobe’                                                cobe
.  cobekeng                                          cobe
.  coki                                                  kucing
.  colli’                                                 pucuk
.  colo’                                                 korek api
.  coppa’                                              nyelutuk (menimpali pembicaraan orang lain)
.  coraketeng                                        bulan purnama

D
.  dapo                                                 tungku
.  dapureng                                          dapur
.  dalle                                                 rezki
.  dare’                                                 kebun
.  datu lima                                          jari tengah
.  de` / ciaka                                         tidak
.  de`gaga                                            tida ada
.  doccili                                              telinga
.  dongi                                                burung kecil
.  donpeng                                           teraktor
.  dotoro                                              dokter

E
.  elong kelong                                     nyanyian
.  elong                                                lagu
.  eppa                                                  empat
.  enneng                                              enam

G
.  galecce                                             cubit
.  galung                                              sawah
.  gangkanna                                        akirnya
.  gasing                                               gasing
.  gau’                                                  perbuatan
.  gincung                                            gincu
.  golo’                                                 bola
.  gora                                                  teriak
.  gore                                                  sangrai

I
.  idi’na                                                andalah
.  ilautang                                            sebelah selatan
.  ilua’                                                  rambut
.  indo’ lima/kalima                             ibu jari
.  inreng                                               utang
.  irijang                                               sebelah utara
.  iriwa                                                 dipangku
.  isi                                                      gigi
.  itimoreng                                          sebelah timur
.  iwattang                                           sebelah barat
.  iyya’na                                             sayalah
.  iyyana                                               betul
.  iyyanae                                             inilah

J
.  jaji                                                    jadi
.  jajiang                                               peranakkan, kelahiran
.  jalampetti’                                        jebakan gantung
.  jambang                                            berak
.  jamerru                                             cemberut
.  jampabeang                                      kurang perhatian
.  jampu                                               jambu
.  janci                                                  janji
.  jari geno (tareno)                              jari manis
.  jarompi                                             berak dengan banyak air
.  jebba’                                               jebakan
.  jennang                                             juru masak/kepala pelayan
.  jerru’                                                 melubangi dengan besi panas
.  jokka                                                berjalan
.  joli’                                                   mencret
.  jolo’                                                  sebentar dulu

K
.  kaca gommo’                                    toples
.  kadera                                              kursi
.  kaju                                                  sayur
.  kalapua                                             kurakura
.  kaleppa                                             pelepah
.  kallolo                                              bujang
.  kaluku                                              kelapa
.  kampong                                          kampung
.  kampu                                              tempat mengeram
.  kancing                                             kanci
.  kandu’-kandu’                                 kantongan jinjing
.  kanuku                                             kuku
.  kapang                                              barangkali
.  kappara’                                           baki
.  kapu’                                                gelap gulita
.  kapujiang                                          sok aksi
.  karanjeng                                          keranjang
.  kareba riolo                                      sejarah
.  kariki                                                jari
.  kasi’na                                              kasihan
.  kebbong / makebbong                      busuk
.  kibburu’                                            kuburan
.  korre’1, manila2                               mentok
.  kuwaetopa                                        dan juga

L
.  labbu                                                panjang
.  ladang                                              lombok
.  lale                                                    lalat
.  lambace                                            tomat
.  lame                                                  ubi kayu
.  lame’                                                udang kecil yang dikeringkan
.  lare’                                                  kangkung
.  lari                                                    lari
.  lautang                                             selatan
.  lima                                                  tangan
.  laweseng                                          kelaparan

M
.  mabbana                                           retak
.  mabbau                                             berbau
.  mabbuangseuwwae                          berserah diri pada allah
.  mabbusa                                           berbusa
.  mabea’                                              manja
.  mabessa                                            pemurah
.  mabuaja                                            rakus
.  macaredde’                                      bersifat hemat
.  macilaka                                           sial
.  maddapicu                                       ngengsot
.  maddappilu                                      selalu ikut lengket di dekat orang
.  maddennuang                                  mengharap
.  maddilla                                           terbakar
.  maddiwa                                          memangku
.  majabe                                              manja
.  makkanre                                          akibat yang dihasilkan dari suatu perlakuan atau peristiwa
.  makkapu                                           memecahkan
.  makkaritutu                                      berhati-hati
.  makkunrai                                        perempuan
.  malabo                                              gemar memberi
.  malampe sunge’                               panjang umur
.  malampe                                           panjang
.  malepa                                              datar
.  maliwaseng                                      lapar
.  mallaga                                             berkelahi
.  mallajang                                          menguap, raib
.  mallalio’                                           senandung irama tiada henti
.  mallellung                                         mengejar, memburu
.  malleppang                                       pipih
.  mallibu                                             bundar, bulat
.  mallino                                             nampak (makhluk halus)
.  mallongga’                                       bermain egran
.  mallua’                                             api membesar
.  malomo                                            mudah
.  maloppo                                           besar (ukuran)
.  maluru                                              sering
.  mangerreng                                      mengeram
.  mannennung                                     membaca
.  mannennungeng                               selamanya, kekal, abadi
.  manu’                                               ayam
.  mapesse                                            pedis
.  mapu                                                pecah
.  maraja                                               besar (bobot)
.  marengkalinga                                  mendengarkan
.  mareso                                              kelelahan
.  maringeng                                        ringan
.  maseke’                                            buruburu
.  masekke’                                          pelit
.  masempo                                          murah
.  masoli                                               mahal
.  massampa                                         merontokkan padi dari batangnya
.  massangking                                     memotong padi
.  massesse’kale                                   menyesal
.  massolla-solla                                   selonjor sambil sentakkan kaki
.  massuajang                                       bebas lepas
.  mata                                                 mata
.  matane’                                            berat
.  mataru                                              tuli
.  melo                                                 mau
.  mejang                                              meja
.  messo                                               kenyang
.  mettu                                                kentuk
.  mingngala                                         panen
.  muddani                                           rindu / kangen

N
.  nanre                                                nasi
.  naonroi                                             dia tempati
.  nappanna                                          barusan
.  nennia                                               dan juga
.  niaregga                                            entah siapa
.  nulle                                                 dia sanggup
.  nulle kapang                                     bisa jadi
.  nyameng(1) manyameng(2)             tenram(1), nikmat(2)
.  nyareng                                            kuda

O
.  obeng                                               obeng
.  ongko                                               yang dikuasai
.  oroane                                              pria
.  osing                                                 arang
.  osong                                                puisi
.  ota                                                    siri

P
.  pabbissa                                            air khusus untuk membersihkan
.  padakkunrai                                     sama - sama perempuan bersaudara
.  padaroane                                         sama-sama laki-laki bersaudara
.  paddennuangeng                              pengharapan
.  pajjello’                                            telunjuk
.  pakka tellu                                        simpang tiga
.  pakkabata, pakkalaleng,                   persimpangan jalan
.  pakkawaru                                        usaha
.  pakkeppa                                          simpang empat
.  pakodi’                                             sampul
.  pale’ kaje                                          telapak kaki
.  pale’ lima                                          telapak tangan
.  palippaling                                        lengan
.  palla’                                                pagar
.  pallapi’ aro                                       tameng dada, tukang pukul
.  pallapi’                                             lapisan/alas
.  pang                                                 paha
.  pangkaukeng                                    perbuatan
.  panipani                                            balingbaling
.  panrita                                              orang cerdik pandai
.  panyingkulu’                                    tikungan
.  pappesangka                                     larangan
.  pattapi                                              tampih
.  pesse                                                 jahe
.  pesse’                                               tindis
.  pettang                                             gelap
.  piso                                                   pisau
.  polo pang polo panni                        tidak berdaya
.  polo                                                  polo
.  polopeng                                          polpen
.  poppang                                           paha
.  pura                                                  pernah
.  purani                                               sudah
.  pusa                                                  kesasar
.  puse’                                                 keringat

R
.  rakkala                                              alat untuk membajak sawah
.  rakkapeng                                         alat memotong padi
.  rakkeang                                           tingkap dalam
.  reppa’                                               pecah
.  rese’                                                  gabah
.  ri monri                                             di belakang
.  ri tengnga                                         di tengah
.  ri yase’                                              di atas
.  ri yawa                                             di bawah
.  ri yolo                                               di depan
.  rijang                                                utara
.  riolo                                                  dahulu kala

S
.  sadang                                              dagu
.  saji                                                    saji
.  salaga(1), massalaga(2)                    bajak, alat membajak sawah1, membajak sawah menggunakan sapi(2)
.  salima                                               selima (belahan bambu)
.  samanna                                           sepertinya
.  samelang                                          kutu busuk
.  sampo geno                                      sebahu
.  sampunungeng                                 mangkok
.  sangadi wenni’                                 kemarin dulu
.  sangadi                                             besok lusa
.  sanggara’                                          pisang goreng
.  saoraja                                              istana kerajaan
.  saping                                               sapi
.  sappo                                                sepupu
.  sarebba                                             minuman jahe
.  sarekkuammeng                               semoga
.  saroso                                               jagung diiris kecil
.  seppi                                                 copot
.  serri                                                  rumput
.  serra’                                                burung hantu
.  serrang                                              kemarau
.  siame’                                               rekat
.  siame’ame’                                       rukun
.  siccanring                                         pacaran
.  sikku                                                 siku
.  silariang                                            kawin lari
.  silessureng                                        saudara
.  sipu                                                   karung
.  siru’                                                  sendok
.  sisenna                                              sekalinya
.  sissenna                                            kenalannya
.  sitinaja                                              sepantasnya
.  sokko                                                nasi ketan
.  sompa                                               mahar
.  sompe’                                              rantau
.  songko’                                            peci
.  sukku                                                sempurna
.  sulapa’                                              segi
.  sulara                                                celana

T
.  tabbussu’                                          terbanting
.  tabe’                                                 permisi
.  takkappo                                          tiba
.  talliwe’                                             terlalu
.  tappere                                             tikar, bergerak serong
.  tawaro                                              sagu
.  tedong                                              kerbau
.  terri                                                   nangis
.  timoreng                                           timur
.  timpa’ laja                                        tingkap luar
.  timu                                                  bibir
.  tipu                                                   utuh
.  to pang                                             pangkal paha
.  toddang                                            hilir
.  tompang                                           sepuh
.  tompo                                               muncul
.  tudakki’                                            silahkan duduk
.  tudang                                              duduk
.  tudangeng                                        tempat duduk

U
.  ula                                                    ular
.  ulaweng                                            emas
.  ulle’                                                  ulat
.  ulu                                                    kepala
.  uluwa’ / gemme`                              rambut
.  urang                                                udang
.  uttu                                                   lutut

W
.  wae                                                   air
.  wae kaluku                                       air kelapa
.  wae namonamo                                embun
.  wae pella                                          air panas
.  wae pura pella                                  air telah dimasak
.  wajuaju                                             baju
.  wasewase                                         kapak
.  wattang                                            barat
.  wellakkesso                                      terik matahari
.  werre’                                               beras
.  wettang                                            perut
.  wilua’                                               rambut

Y
.  ya’jai                                                pura-pura
.  yaregga                                             atau
.  yase’                                                 atas
.  yattungka                                         disengaja
.  yawa                                                 bawah
.  yengkalinga                                      didengar


sumber:
- http://www.rappang.com/2009/12/kamus-bahasa-bugis.html
  kamus bahasa bugis a - y di susun oleh l. a. sanrang s., s.pd., m.pd.i
  diedit oleh admin (www.rappang.com)
- en.wikipedia.org




4 comments:

  1. Terima kasih info nya min, Bila tidak keberatan..
    bolehkah saya rekomendasikan artikel ini di blog baru saya ya .. Sebelumnya terima kasih ya..

    Contoh blog saya tentang ayam jago seperti : https://pemainayam.club/

    ReplyDelete
  2. kak atau abang bahasa bugi nasi goreng apa kak atau bang

    ReplyDelete

Apabila ada "kata" atau "arti" yang tidak sesuai dengan pendapat pembaca, atau kami salah mengartikan untuk kamus sederhana yang kami sampaikan di blog ini. Karena keterbatasan atau kesalahan dari sumber/ referensi yang kami dapat. Mohon kiranya untuk memberi koreksi kesalahan dan agar segera kami memperbaikinya.
Salam